THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM

Tổng quan

Thoát vị đĩa đệm đề cập đến tình trạng sảy ra với một trong những phần đệm (đĩa cao su) nằm giữa các xương đốt sống xếp chồng lên nhau để tạo nên cột sống của bạn.

Đĩa đệm cột sống có một trung tâm mềm như thạch (nhân) được bao bọc bởi một lớp vòng xơ bên ngoài cứng hơn (hình khuyên). Đôi khi được gọi là đĩa đệm bị trượt hoặc đĩa đệm bị vỡ, đĩa đệm thoát vị xảy ra khi một phần nhân đẩy ra ngoài qua vết rách trong vòng đệm.

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ phần nào của cột sống, có thể kích thích dây thần kinh gần đó. Tùy thuộc vào vị trí đĩa đệm bị thoát vị, loại thoát vị, mức độ mà nó có thể dẫn đến những triệu chứng khác nhau. Dễ nhận ra nhất là đau cổ vai hoặc lưng hông, thâm chí tê hoặc yếu ở cánh tay hoặc chân.

Nhiều người có thể không có triệu chứng từ thoát vị đĩa đệm. Phẫu thuật thường không cần thiết để giảm bớt vấn đề.

Các triệu chứng

Hầu hết các đĩa đệm thoát vị xảy ra ở lưng dưới, mặc dù chúng cũng có thể xảy ra ở cổ. Các dấu hiệu và triệu chứng phụ thuộc vào vị trí của đĩa đệm và liệu đĩa đệm có đè lên dây thần kinh hay không. Chúng thường ảnh hưởng đến một bên của cơ thể.

• Đau lan xuống vai cánh tay hoặc hông chân. Nếu đĩa đệm thoát vị ở lưng dưới, bạn thường cảm thấy đau nhất ở mông, đùi và bắp chân. Bạn cũng có thể bị đau ở một phần bàn chân. Nếu đĩa đệm thoát vị ở cổ, bạn thường cảm thấy đau nhất ở vai và cánh tay. Cơn đau này có thể lan vào cánh tay hoặc chân khi bạn ho, hắt hơi hoặc di chuyển vào một số vị trí nhất định. Đau thường được mô tả là sắc nét hoặc bỏng rát.
• Tê hoặc ngứa ran. Những người bị thoát vị đĩa đệm thường bị tê hoặc ngứa ran ở phần cơ thể do các dây thần kinh bị ảnh hưởng.
• Yếu đuối. Cơ bắp được phục vụ bởi các dây thần kinh bị ảnh hưởng có xu hướng yếu đi. Điều này có thể khiến bạn vấp ngã hoặc ảnh hưởng đến khả năng nâng hoặc giữ đồ của bạn.

Bạn có thể bị thoát vị đĩa đệm mà không có triệu chứng. Bạn có thể không biết mình mắc bệnh trừ khi nó hiển thị trên hình ảnh cột sống.

Khi nào gặp bác sĩ

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu cơn đau cổ hoặc lưng của bạn lan xuống cánh tay hoặc chân, hoặc nếu bạn cũng bị tê, ngứa ran hoặc yếu.

Nguyên nhân

Thoát vị đĩa đệm thường là kết quả của sự hao mòn dần dần do lão hóa được gọi là thoái hóa đĩa đệm. Khi bạn già đi, các đĩa của bạn trở nên kém linh hoạt hơn và dễ bị rách hoặc vỡ dù chỉ một chút căng hoặc xoắn.

Hầu hết mọi người không thể xác định chính xác nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm của họ. Đôi khi, sử dụng cơ lưng thay vì cơ chân và cơ đùi để nâng vật nặng có thể dẫn đến thoát vị đĩa đệm, cũng như có thể bị trẹo và xoay trong khi nâng. Hiếm khi xảy ra chấn thương như ngã hoặc một cú đánh vào lưng là nguyên nhân.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm bao gồm:

• Cân nặng. Trọng lượng cơ thể dư thừa gây thêm căng thẳng cho các đĩa đệm ở lưng dưới của bạn.
• Nghề nghiệp. Những người làm công việc đòi hỏi thể chất có nguy cơ mắc các vấn đề về lưng cao hơn. Lặp đi lặp lại nâng, kéo, đẩy, cúi người sang một bên và vặn người cũng có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Di truyền học. Một số người có khuynh hướng phát triển thoát vị đĩa đệm.
• Hút thuốc. Người ta cho rằng hút thuốc làm giảm lượng oxy cung cấp cho đĩa đệm, khiến đĩa đệm bị hỏng nhanh hơn.

Các biến chứng

Tuỷ sống kết thúc ngay vùng thắt lưng đoạn L1-L2. Những gì tiếp tục qua ống sống là một nhóm rễ thần kinh dài giống như đuôi ngựa (Cauda Equina).

Hiếm khi, thoát vị đĩa đệm có thể chèn ép toàn bộ ống sống, bao gồm tất cả các dây thần kinh của chùm đuôi ngựa Cauda Equina.

Hiếm khi, phẫu thuật khẩn cấp có thể được yêu cầu để tránh bị yếu hoặc liệt vĩnh viễn.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu bạn có:

• Các triệu chứng tồi tệ hơn. Đau, tê hoặc yếu có thể tăng đến mức cản trở các hoạt động hàng ngày của bạn.
• Rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột. Hội chứng Equina Cauda (chùm đuôi ngựa) có thể gây ra tiểu không tự chủ hoặc khó đi tiểu ngay cả khi bàng quang đầy.
• Rối loạn cảm giác vùng yên ngựa. Sự mất cảm giác tiến triển này ảnh hưởng đến các khu vực có thể chạm vào yên ngựa – đùi trong, mặt sau của chân và khu vực xung quanh trực tràng

Để rõ hơn về vấn đề này, mời bạn xem thêm bài: “Các giai đoạn của Thoát vị đĩa đệm” “Hội chứng chùm đuôi ngựa Equina Cauda”

Chẩn đoán

Trong khi khám sức khỏe, bác sĩ sẽ kiểm tra lưng của bạn xem có bị đau không. Bạn có thể được yêu cầu nằm thẳng và di chuyển chân sang nhiều vị trí khác nhau để giúp xác định nguyên nhân gây ra cơn đau.

Bác sĩ của bạn cũng có thể thực hiện một cuộc kiểm tra thần kinh để kiểm tra:

• Phản xạ gân xương
• Sức mạnh cơ bắp
• Khả năng đi bộ
• Khả năng cảm nhận được những cái chạm nhẹ, sự châm chích hoặc rung lắc

Trong hầu hết các trường hợp thoát vị đĩa đệm, tất cả những gì cần thiết để chẩn đoán là khám sức khỏe và tiền sử bệnh. Nếu bác sĩ của bạn nghi ngờ một tình trạng khác hoặc cần xem dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, bác sĩ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm sau đây.

Kiểm tra hình ảnh

• Chụp X-quang. Chụp X-quang thường không phát hiện ra đĩa đệm thoát vị, nhưng chúng có thể loại trừ các nguyên nhân khác gây đau lưng, chẳng hạn như nhiễm trùng, khối u, các vấn đề liên quan đến cột sống hoặc gãy xương.

• Chụp cộng hưởng từ. Sóng vô tuyến và từ trường mạnh được sử dụng để tạo ra hình ảnh về cấu trúc bên trong cơ thể bạn. Thử nghiệm này có thể được sử dụng để xác nhận vị trí của đĩa đệm bị thoát vị và xem dây thần kinh nào bị ảnh hưởng.

Kiểm tra thần kinh

• Điện cơ (EMG). Trong EMG , bác sĩ sẽ chèn một điện cực kim qua da vào các cơ khác nhau. Thử nghiệm đánh giá hoạt động điện của cơ khi chúng co lại và khi chúng nghỉ ngơi.

Điều trị

Điều trị thận trọng – chủ yếu là điều chỉnh các hoạt động để tránh cử động gây đau và dùng thuốc giảm đau – làm giảm các triệu chứng ở hầu hết mọi người trong vòng vài ngày hoặc vài tuần.

Sử dụng thuốc

• Thuốc giảm đau. Nếu cơn đau của bạn nhẹ đến trung bình, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc giảm đau, chẳng hạn như acetaminophen (Tylenol, những loại khác) ibuprofen (Advil, Motrin IB, những loại khác) hoặc naproxen sodium (Aleve).
• Thuốc tiêm cortisone. Nếu cơn đau của bạn không cải thiện với thuốc uống, bác sĩ có thể đề nghị một loại corticosteroid có thể được tiêm vào vùng xung quanh dây thần kinh cột sống. Chụp ảnh cột sống có thể giúp định hướng kim.
• Thuốc giãn cơ. Bạn có thể được kê đơn những loại thuốc này nếu bạn bị co thắt cơ. An thần và chóng mặt là những tác dụng phụ thường gặp.
• Thuốc gây nghiện. Do tác dụng phụ của opioid và khả năng gây nghiện, nhiều bác sĩ ngần ngại kê đơn cho bệnh nhân thoát vị đĩa đệm. Nếu các loại thuốc khác không làm giảm cơn đau của bạn, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng ngắn hạn opioid, chẳng hạn như codeine hoặc kết hợp oxycodone-acetaminophen (Percocet, Roxicet). An thần, buồn nôn, lú lẫn và táo bón là những tác dụng phụ có thể xảy ra từ những loại thuốc này.

Vật lý trị liệu: Trị liệu bằng các phương pháp vật lý

Đây có thể được coi là phương pháp điều trị bảo tồn hữu hiệu và ưu tiên hàng đầu đối với bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm. Bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp vật lý để giúp bạn giảm đau. Các trị liệu viên có thể chỉ cho bạn các bài tập được thiết kế và các tư thế để giảm thiểu cơn đau do thoát vị đĩa đệm.

Những lợi ích mang lại từ Vật lý trị liệu:

• Giảm thiểu những cơn đau cấp,
• Giãn cơ, giảm áp lực lên cột sống
• Gia tăng độ vững cho gân cơ dây chằng quanh cột sống, tăng cường sự ổn định cho cột sống
• Gia tăng tuần hoàn cục bộ nhằm tái tạo những tổn thương, kháng viêm
• Chỉnh sửa những sai lệch về cột sống, dáng đi, tư thế xấu
• Giảm thiểu những tái phát, làm chậm tiến trình tiến triển của bệnh.
• Phòng ngừa những biến chứng xấu nhất của bệnh.

Cụ thể điều trị như thế nào mời bạn xem thêm bài “Vật lý trị liệu trong điều trị Thoát vị đĩa đệm”

Phẫu thuật

Rất ít người bị thoát vị đĩa đệm cuối cùng cần phải phẫu thuật. Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật nếu các phương pháp điều trị bảo tồn không cải thiện được các triệu chứng của bạn sau 3 – 4 tháng, đặc biệt nếu bạn tiếp tục:

• Đau kém kiểm soát
• Tê hoặc yếu
• Khó khăn khi đứng hoặc đi bộ
• Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột

Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ chỉ phần nhô ra của đĩa đệm. Hiếm khi, toàn bộ đĩa phải được loại bỏ. Trong những trường hợp này, các đốt sống có thể cần được ghép xương.

Để cho phép quá trình hợp nhất xương, kéo dài hàng tháng, phần cứng kim loại được đặt vào cột sống để tạo sự ổn định cho cột sống. Hiếm khi, bác sĩ phẫu thuật của bạn có thể đề nghị cấy ghép một đĩa đệm nhân tạo.

Phòng ngừa

Để giúp ngăn ngừa thoát vị đĩa đệm, hãy làm như sau:

• Tập thể dục. Tăng cường các cơ ở thân làm ổn định và hỗ trợ cột sống.

• Giữ tư thế tốt. Điều này làm giảm áp lực lên cột sống và đĩa đệm của bạn. Giữ lưng thẳng và thẳng hàng, đặc biệt là khi ngồi trong thời gian dài. Nâng vật nặng đúng cách, làm cho chân của bạn – không phải lưng – thực hiện hầu hết công việc.

• Duy trì cân nặng hợp lý. Trọng lượng dư thừa gây áp lực nhiều hơn lên cột sống và đĩa đệm, khiến chúng dễ bị thoát vị.

• Từ bỏ hút thuốc. Tránh sử dụng bất kỳ sản phẩm thuốc lá nào.

Trên đây là bài viết tổng quan về Thoát vị đĩa đệm. Để tìm hiểu kỹ hơn, xin mời bạn đọc thêm những bài viết phân tích sâu hơn về thoát vị đĩa đệm, hoặc thắc mắc về bệnh, bạn có thể gọi điện hoặc nhắn tin trực tiếp cho Bs. Hạnh Thường để được tư vấn kỹ hơn và hiểu rõ về bệnh cũng như cách điều trị và phòng tránh nhé.

Chúc bạn có một cuộc sống khoẻ mạnh!